De Bescherming Bevolking (BB) en de Bunker bij het Spijkerpad

De Bescherming Bevolking (BB) was een civiele beschermingsorganisatie die in 1952 werd opgericht om de Nederlandse bevolking in tijd van oorlog te kunnen beschermen. De organisatie was opgezet naar Engels model waar de Home Guard een belangrijke rol had gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De BB had een kern van vaste medewerkers en verder bestond de organisatie uit vrijwilligers. De bunker aan het Spijkerpad werd in 1952 gebouwd als commandopost van de Dienst Bescherming Bevolking.

De  Home Guard (oorspronkelijk “Local Defence Volunteers” of LDV, en in de Britse volksmond al snel ‘Look-Duck-Vanish’, vandaar de naamsverandering) was tijdens de tweede wereldoorlog een verdedigingsorganisatie in het Verenigd Koninkrijk.

De Home Guard was gevormd door 1.5 miljoen plaatselijke vrijwilligers die niet geschikt waren voor actieve militaire dienst, meestal vanwege hun gevorderde leeftijd. Het vormde een tweede defensiemacht, met het oog op een eventuele invasie door strijdkrachten van Nazi-Duitsland. De Home Guard, ook wel ‘Dad’s Army’, genoemd bewaakte de kuststreken van Engeland en andere plaatsen van strategisch belang zoals fabrieken en munitieopslagplaatsen.

De Bescherming Bevolking (BB) speelde een rol tegen de achtergrond van de koude oorlog. De taak die de Nederlandse overheid aan de BB had toebedeeld, was die van het verrichten van steun aan de bevolking onder bijzonder omstandigheden zoals de gevolgen van oorlogshandelingen, maar ook grootschalige rampenbestrijding. Daarnaast was de Bescherming Bevolking belast met het voorlichten van burgers. Begin jaren ’50 ging men nog uit van een oorlog met conventionele wapens, maar vanaf de tweede helft van de jaren ’50 werd duidelijk dat de Derde Wereldoorlog zeer waarschijnlijk met atoomwapens zou worden uitgevochten.

De BB had een kern van vaste medewerkers (staf) en verder bestond de organisatie uit vrijwilligers. In 1956 telde de organisatie BB ruim 160.000 vrijwilligers. Er waren ongeveer 200.000 medewerkers nodig om de organisatie volledig te bemensen. Ondanks een intensieve wervingsactie lukte het niet om de organisatie compleet te krijgen. Intussen was de militaire veronderstelling ook gewijzigd. Nederland moest zich voorbereiden op de mogelijkheid van een atoomoorlog.

Er werd een nieuwe dienst vak opgericht, de A-B-C dienst (Atomair, Bacteriologisch en Chemisch). Men had ongeveer 40.000 extra goed getrainde functionarissen nodig. Om dit doel te bereiken werd in 1958 gestart met het invoeren van de noodwachtplicht. Burgers werden verplicht om deel te nemen aan de organisatie BB. Langzaam verdween de vrijwilliger uit de organisatie. Door het invoeren van de noodwachtplicht kwam de organisatie in zeer korte tijd op sterkte.

De overheid en haar organisatie BB gingen uit van de mogelijke gevolgen van een atoomaanval, maar zagen ook mogelijkheden om deze ramp te kunnen doorstaan, mits men zich goed zou voorbereiden. Men hield rekening met een beperkte aanval met atoomwapens op vliegvelden en havengebied.

In 1985 werd de organisatie opgeheven.

De BB werd in 1950 ontworpen vanuit de gedachte dat een derde wereldoorlog sterk zou lijken op de Tweede Wereldoorlog. De Bescherming Bevolking moest gaan bestaan uit vrijwillige brandbestrijders, eerstehulpverleners en puinruimers. Vijf jaar later was het beeld van een derde wereldoorlog veranderd richting een totale kernoorlog. Hoe kan een regering zijn burgers beschermen tegen de gevolgen van kernwapens? Een hoge ambtelijk commissie berekende, dat voor een gedegen bescherming fl 1.142.000.000,= nodig was. Dat vond de regering te veel.

De BB werd opgericht met een budget, dat twintig maal zo klein was. Op zijn hoogtepunt telde de BB ongeveer 160.000 vrijwilligers, veel minder dan de 230.000 die nodig waren. Voor dit geld kon er geen behoorlijke dienst worden opgericht. Dat wist de regering. Desondanks koos de regering bewust voor een BB, die weinig zou kunnen uitrichten in oorlogstijd. De reden daarvoor was dat de BB met name een psychologische rol vervulde. De BB zou aan de vijand duidelijk maken, dat Nederland oorlogsbereid was. Ten tweede zou de BB de Nederlandse burger, die somber gestemd was over een mogelijke kernoorlog, wat kunnen opbeuren. Moedeloosheid werkt ondermijnend en bevordert pacifisme. Beide werden schadelijk geacht.

Bij deze doelstellingen, het imponeren van de Rus en het geruststellen van de eigen bevolking werd tijdens de koude oorlog ook de inzet van muzikale middelen effectief geacht. Zo was er de Duitse zanger Iwan Rebroff die ingezet werd met een op de Sovjet-Unie georiënteerd repertoire. Juist in het tijdperk van de Koude Oorlog maakte hij veel indruk met de romantische, nostalgische liedjes uit het oude Rusland, zoals als Kalinka en het Wolgalied.

In eigen land werd er voor de BB door de bekende musicus J.A. Reijnhoudt  een B.B.-lied gecomponeerd, dat dermate veel weerklank vond, dat er zelfs een vierstemmige versie voor mannenkoor werd uitgebracht. Reijnhoudt is overigens ook bekend als componist van de Mars van het Regiment Huzaren van Boreel.

In de jaren zeventig werd de BB steeds luider bekritiseerd als een amateuristische club naïevelingen, die ‘net deden alsof ze met een emmertje water het einde der tijden kon tegenhouden’.

Toch duurde het tot 1980 voordat de BB werd opgeheven. Waarom duurde het nog zolang voordat het tot opheffing kwam? Naar verluid heeft de voormalig premier en minister van Financiën Jelle Zijlstra die vraag beantwoord met: De BB bestaat omdat hij bestond. Hier geldt de wet van het behoud van het bestaande.

De bunker aan het Spijkerpad werd in 1952 gebouwd als commandopost van de Dienst Bescherming Bevolking. Er zijn er twee in deze ronde vorm gebouwd, de andere staat in Venlo. Vele oudere Deventenaren hebben als vrijwilliger van de BB de bunker bezocht. In de loop van de 50-er jaren moesten de BB-bunkers zo gebouwd zijn, dat zij bestand waren tegen een aanval met kernwapens. Omdat deze bunker dat niet was, werd de functie van deze commandopost begin 60-er jaren verplaatst naar Raalte.

De bunker werd daarna als  opslagruimte voor de civiele verdediging gebruikt tot begin 80-er jaren. In de jaren daarna bood de bunker onderdak aan o.a. een beveiligingsbedrijf, een scoutinggroep, een ondergrondse kwekerij en het jongerencentrum Walhalla.

Sinds enkele jaren heeft de bunker weer een passende bestemming. De bunker huisvest een muzikale oefenruimte. Met die bestemming, maar ook met het gebruik, wordt op een passende wijze aangesloten bij de rijke traditie zoals die blijkt uit het BB-lied. In de afgelopen jaren is die oefenruimte gebruikt door muzikanten uit heel Nederland, afkomstig uit alle continenten en met zeer uiteenlopende muziekstijlen